سعدی در شیراز مرکز فارس در حوالی سال 563 دیده به جهان گشود و نام او رامصلح الدین یا به قولی مشرف الدین عبد الله گذاشت. دو اثر جاودانه اش بوستان و گلستان است .دو همسر اختیار کرد . نام پدرش عبدالله بود از کارکنان دیوان و در رفاه بود . بسیار سفر کرد .
به روایتی تاریخ فوت او را 17 آذر 670 و دیگری مهر ماه سال 671
آثار سعدی
بوستان کتابی است منظوم در اخلاق
گلستان به نثر مسجع
دیوان اشعار شامل غزلیات / قصاید / رباعیات / مثنویات / مفردات / ترجیع بند /
صاحبیه مجموعه چند قطعه فارسی و عربی است در ستایش شمس ا لدین صاحب دیوان جوینی وزیر اتبکان سروده است
قصاید سعدی حدود هفتصد بیت عربی است .
مرائی سعدی قصاید بلند سعدی است که نکوهش کردن خلیفه عباسی
رسائل نثر
کتاب نصیحته الملوک
رساله در عقل و عشق
الجواب
در تربیت یکی از ملوک گوید
مجالس پنج گانه
غزلیات سعدی
هنگام تولد سعدی حکمران شیراز اتابک مظفر الدین تکله سومین پادشاه از اتابکان فارس بود از ده سال پیش تکله در مقابل اتبکان عراق بدشواری مقاومت میکرد و همچنین مورد دستبرد و غارت اتابکان آذربایجان نیز قرار میگرفت
شاعر پر آوازه در میان همه این بی نظمی ها در شهر شیراز رشد میکرد پدر سعدی ، عبدالله در خدمت سعد بن زنگی بود که احتمال دارد شاعر شیرین سخن شیراز نیز به عنوان حق شناسی تخلص سعدی را برای خود انتخاب کرده است
پدرش از کارکنان ساده دیوان و در رفاه بود . یکی از مشخصات نبوغ سعدی در این است که از کوچکترین حادثه زندگی خود درس اخلاقی میدهد . در چندین جای کلیاتش کودکی او مطرح شده است .
سعدی بسیار با هوش و زکاوتش بسیار بالا بود وبه همین سبب نزد همه انگشت نما بود . پس از مرگ پدرش به بغداد رفت . و به مدرسه نظام رفت . وتا بر تخت نشتن ابوبکر بعد از فوت پدرش اتابک سعد بن زنگی در بغداد ماند .
هنگامی که سعدی برای تحصیل به نظامیه رفت ، مدرسه از گذشته ای پر افتخار بر خوردار بود . تا زمان سعدی متعدد نظامیه کتبی در مورد الهیات ، فقه ، تفسیر قرآن تالیف کرده بودند که نشان دهنده بزرگی و اعتبار مدرسه در آن زمان میباشد
سعدی در کلیات از سفر به آسیای مرکزی ، هندوستان ، شام ، مصر ، عربستان ، حبشه و مغرب بدون کمترین سرنخی برای ترتیب این سفرها معلوم شود نام برده است
میتوان چنین تصور کرد که سعدی سفرهای خود را با عزیمت مجدد به سمت مشرق آغاز کرد . اگر سعدی از شیراز عزیمت میکرد می توانست یک راست از
راه کرمان و سیستان و خراسان به بلخ رسد . مسافر بلخ ناچار به جنوب شرقی
عزیمت می کرد و از گردنه های کوه بابا میگذشت و به بامیان میرسید و از آنجا
راهی هندوستان شد.
در مورد سفر به هندوستان و مدت اقامت و مکان های بازید سعدی در هند تناقص های زیادی وجود دارددر عین حال هنگام بازگشت از هند سعدی به همرا یک کشتی بازرگانی وارد جزیره کیش میشود - که در آن زمان مرکز اقتصادی ایران به شمار میرفته است - حال پایان سفر نیست چون شاعر به جای بازگشت به زادگاه خود شیراز به زیارت خانه خدا میرود در مسیر حرکت خود به سوی شهر مقدس مکه در صهعا توقف میکند وی در این شهر یکبار دیگر ازواج میکند که حاصل آن یک فرزند کوچک هست که رشته ایس که او را به آن سرزمین پیوند داده است . ناگهان این کودک در گذشت درد و غصه پدر همان بود که معمولا به پدران در چنین مصیبتی وارد میشود
به صنعا درم طفلی اندر گذشت چه گویم کز آنم چه بر سر گذشت
در این باغ سروی نیامد بلند که باد اجل بیخ عمرش نکند
عجب نیست بر خاک اگر گل شکفت که چندین گل اندام در خاک خفت
خانواده
سعدی از هم میپاشد و او دیگر جز به ادامه سفر نمی اندیشد تا شاید از
اندوهی که در این شهر محصور در میان کوهها خفه اش میکند رهایی یابد ، سعدی
عازم مکه شده و بعد از انجام مناسک
حج ، عازم مصر میشود و بعد از چندی به دلیل شروع جنگ های صلیبی عازم تونس
شد و بعد از آرام شدن جنگ سعدی با کشتی به سمت شیراز راه افتاد که ابتدا در
بیت المقدس توقفی کوتاه میکند و از آنجا به سوی دمشق رهسپار می شود و در سایه امنیت شهر دمشق فرصت مطالعه و بحث با دانشمندان را نیز بدست آورد
سرانجام در حالی که قلب سعدی می تپید شیراز جلو چشمان او نمایان گشت و در واقع موقع تقاعد سعدی از مسافرت فرا رسیده بود ، تقاعدی داوطلبانه و سرشار از سربلندی و مجاهدت
تا این زمان سعدی فقط اشعاری بصورت مجزا سروده بود ، در طی دو سال دو شاهکار شعر اخلاقی او یعنی بوستان در سال 636 و گلستان در سال بعد آن 637 خاتمه یافت که نام سعدی را جاودان کردند
سعدی با خاطری آسوده به آرامی به پایان عمر خود نزدیک می شد . از مرگ بانیان عظیم الشان اندیش ایرانی مانند خواجه نصیر الدین طوسی ، شمس تبریزی ، جلال الدین رومی دیری نمی گذشت و سعدی در میان شاعران موفق نسل جدید تنها به جا مانده بود
از طرف دیگر به مرور که سعدی سال خرده تر میشد آشکار بود که تاثیر سخن او رفته رفته نه تنها در شیراز بلکه در دیگر شهر های ایران نیز به شعر فارسی رنگ و بویی تازه می بخشید
تاریخ وفات سعدی موضوعی بسیار مبهم و بحث انگیزست زیرا شرح حال نویسان دو تاریخ وفات برای او ترسیم کردند یکی 17 آذر 670 و دیگری مهر ماه سال 671 را تاریخ وفات این بزرگ مرد پارسی میدانند
سعدی در اوج اشتهار از دنیا رفت و شهرتی پایدار از خود بجا نهاد ، وی از زندگی چیزی انتظار نداشت و تا میتوانست از زیاده طلبی پرهیز میکرد به این اکتفا می نمود که افتخاری برای شیراز زادگاه خود میراث بگذارد ، شیراز نیز نبوغ شاعر خود را درک کرده بود . سعدی در نزدیکی بقعه خود در حومه شهر به خاک سپرده شد دیری نپایید که مرقد او زیارتگاه عشاق زبان و ادب پارسی شد
